ویکی حشره

هر آنچه باید درباره حشره ساس بدانید

ساس مهم‌ترین مشکل طبیعت‌گردهایی است که به مناطق آلوده به این حشره سفر می‌کنند. همچنین افرادی که عادت به خرید لوازم دست دوم دارند، ممکن است با این وسایل ساس را به خانه بیاورند. این افراد به راحتی و در اثر غفلت می‌توانند حامل ساس باشند. از آنجا که ساس موجودی است که مقاومت بالایی دارد و خیلی زود تکثیر می‌شود، وجود یک ساس ماده در خانه می‌تواند بعد از مدتی به یک دردسر بزرگ تبدیل شود.

ساس‌ها در طبیعت در لانه پرندگان و غارها یافت می‌شوند. در سکونت‌گاه‌های انسانی می‌توان آنها را در درزهای بین تختخواب و مبلمان خانه و شکاف‌های دیوار پیدا کرد. این حشره شش‌پا دارای ویژگی‌هایی است که با مطالعه این متن می‌توانید آن را بهتر بشناسید.

ساس‌ها به چه گروهی از حشرات تعلق دارند؟

ساس حشره‌ای از راسته نیم‌بالان (Hemiptera) است که به خانواده بسترساسان تعلق دارد. بیش از 100 گونه ساس در جهان وجود دارد و در ایران تنها 3 گونه ساس مشاهده شده است. این حشره دگردیسی تدریجی دارد و خونخوار است. همه حشرات این راسته در داشتن قطعات دهانی مکنده مشترک هستند. ساس تختخوابی که به آن ساس معمولی هم گفته می‌شود، شایع‌ترین ساس در ایران به شمار می‌رود.

مشخصات ظاهری ساس

ساس بال دارد، ولی با آنها قادر پرواز نیست و بدنی تخم‌مرغ‌شکل، مسطح و نسبتاً سخت و تیره دارد. رنگ ساس قرمز با قهوه‌ای است. دامنه اندازه جهانی انواع ساس 3 تا 7 میلی‌متر و دامنه اندازه آنها در ایران 4 تا 6 میلی‌متر است.

ساس معمولی

رفتار ساس‌

همه ساس‌ها انگل پرندگان و پستانداران از جمله انسان به شمار می‌روند. ساس شب‌فعال است و در زمان استراحت میزبانش برای تغذیه از مخفی‌گاهش بیرون می‌آید. آنها با نیش زدن میزبان خود را از خواب بیدار نمی‌کنند. اجزایی که در بزاق این حشرات وجود دارند شبیه به بی‌حس‌کننده هستند و موجب بالا رفتن جریان خون در محل نیش می‌شوند و روند تغذیه را سرعت می‌بخشند. به همین دلیل، میزبان در موقع نیش زدن ساس هیچ دردی را احساس نمی‌کند.

در صورت گزش انسان به طور معمول فقط خارش و سرخی موضعی ایجاد می‌شود و احتمال انتقال عوامل بیماری‌زا بسیار اندک است. ساس‌ها در طول روز در بین شکاف‌های تختخواب، تشک، مبلمان، کارتن‌های قدیمی و درهای چوبی و همچنین درز بین دیوارها و کفپوش‌ها و پشت کاغذهای دیواری پنهان می‌شوند و شب برای تغذیه از مخفیگاه خود بیرون می‌آیند. در صورت جمعیت زیاد بوی بسیار بد و نامطبوعی در محیط به مشام خواهد رسید که می‌تواند تهوع‌آور باشد. 

رفتار تغذیه‌ای ساس

ساس در صورت نبود میزبان، توانایی خوبی در تحمل گرسنگی برای مدت طولانی (تا بیشتر از یک سال) را دارد. هر ساس بالغ در تابستان یک بار در هفته از خون انسان تغذیه می‌کند، اما در ماه‌های سرد سال تغذیه کمتر می‌شود. ساس در زمستان خونی نمی‌مکد و در بهار دوباره تغذیه را از سر می‌گیرد.

چرخه زندگی ساس

ساس ماده بین شکاف‌ها و حفره‌ها تخم می‌گذارد. هر تخم پیش از بلوغ از پنج مرحله پورگی عبور می‌کند. ساس روی بدن میزبان خود زندگی نمی‌کند و محل نزدیک استراحتش را برای مخفی شدن و تخم‌گذاری انتخاب می‌کند. در هر سال چند نسل ساس تولید می‌شود و در دسترس بودن میزبان در این مسئله بسیار اهمیت دارد:

1.     ماده بالغ هر روز 2 تا 3 تخم می‌گذارد که در طی زندگی‌اش شامل 200 تا 500 تخم می‌شود. تخم‌ها سفید رنگ و مرواریدی هستند. اندازه هر تخم یک میلی‌متر است.

2.     زمان باز شدن تخم به طور معمول به درجه حرارت بستگی دارد و 9 تا 10 روز پس از جنین‌دار شدن آن است.

3.     ساس 5 مرحله نمفی دارد که هر مرحله پیش از پوست انداختن به یک وعده خون نیاز دارد تا وارد مرحله بعدی شود.

4.     حرارت محیط در بلوغ کامل تخم‌ها و تخم‌گذاری مجدد بسیار اثرگذار است و بین 7 تا 19 هفته متغیر خواهد بود.

5.     وقتی حرارت محیط 27 درجه باشد، تخم‌ها در کمتر از یک هفته باز می‌شوند.

6.     به ساس نابالغ پوره گفته می‌شود که اندازه‌ کوچکی دارد، رنگ آن شفاف یا زرد مایل به سفید است و در صورتی که از خون تغذیه نکرده باشد، تقریباً با چشم غیر مسلح قابل مشاهده نیست.

نشانه‌های وجود ساس در محیط

برای اینکه از وجود ساس در محیط خود مطمئن شوید، باید شروع به بررسی کنید. ممکن است نشانه‌های زیر را در محیط ببینید:

• یکی از راه‌های شناخت ساس‌ها در یک محیط لکه‌های قهوه‌ای رنگ ناشی از مدفوعی است که در محل اختفای آنها دیده می‌شود. لکه‌ها ممکن است روی ملافه‌ها، دیوار یا کاغذ دیواری نیز عیان شوند.

• با بررسی همه شکاف‌ها و درزهایی که در محل وجود دارد، می‌توان هم ساس‌های زنده را یافت و هم جلد، نمف و تخم یا پوسته‌ آنها را پیدا کرد.

• وجود رد خون روی ملاحه‌ها و در مسیر محل اختفای ساس‌ها نیز نشان از وجود آنها دارد.

• اگر هیچ کدام از این نشانه‌ها را نتوانستید پیدا کنید، کافی است یک ملافه سفید نزدیک تختخواب پهن کنید و نصفه شب چراغ را روشن کنید. اگر ساس در آن نزدیکی وجود داشته باشد، به احتمال زیاد روی ملافه آن را مشاهده خواهید کرد.

عوارض ساس

ساس فقط برای نیش زدن و تغذیه از خون انسان به او نزدیک می‌شود و مدت زیادی روی بدن او نمی‌ماند. پس از تغذیه به سرعت دور می‌شود. واکنشی که هر فردی نسبت به گزش و نیش ساس نشان می‌دهد متفاوت است:

• گزش ساس برای برخی افراد دردناک، آزاردهنده و التهاب‌آور است و خواب راحت از آنها سلب می‌شود.

• جای نیش ساس سفت‌دانه‌ای است و از هم فاصله دارند. گاهی هم به شکل دوتایی یا سه‌تایی دیده می‌شود.

• گاهی محل گزیدگی ساس به صورت خطی است. ممکن است ساس دفعه اولی که برای گزیدن اقدام می‌کند نتواند خون کافی بمکند. به همین علت نیاز به جابه‌جایی دارد و جای دیگری را نزدیک به محل قبلی می‌گزد.

• این احتمال هم وجود دارد که چند ساس بخشی از بدن میزبان که با سطح تشک یا تخت در تماس است همزمان بگزند.

• در صورت بروز واکنش‌های شدید یا عفونت بهتر است به پزشک مراجعه کنید.