هر آنچه باید درباره انواع سوسک بدانید

سوسک‌ها در طبیعت به شکل‌های مختلف دیده می‌شوند و آفتی برای انسان نیستند. بیشتر سوسک‌ها بومی نواحی استوایی هستند و کمتر از یک درصد گونه سوسک‌ها آفت به شمار می‌روند که در نزدیکی سکونت‌گاه‌های انسانی یافت می‌شوند. سوسک‌ها در جایی زیست و تجمع می‌کنند که دما و رطوبت مناسب برای رشد آنها فراهم باشد و به راحتی به غذا دسترسی پیدا کنند.

در خانه بیشتر با دو نوع سوسک آلمانی و سوسک آمریکایی سروکار داریم. سوسک آمریکایی اندازه بزرگی دارد و در حمام، فاضلاب، زیرزمین و سرویس بهداشتی لانه می‌کند. سوسک آلمانی که با نام سوسک ریز کابینتی هم شناخته می‌شود و آشپزخانه، سینک ظرفشویی و داخل کابینت‌ها را برای زندگی و تخم‌گذاری انتخاب می‌کند. در ادامه اطلاعات بیشتری درباره انواع سوسک خانگی آورده شده است.

سوسک‌ها به چه گروهی از حشرات تعلق دارند؟

سوسک در فارسی با نام سوسری هم شناخته می‌شود؛ حشره‌ای بندپا از رده بالداران (Pterygota) و فرورده نوبالان (Neoptera). سوسک متعلق به راسته سوسری‌شکلان (Blattodea) است که این راسته سوسری‌ها (سوسک‌ها) و موریانه‌ها را شامل می‌شود. در راسته سوسری‌شکلان بیشتر از 7500 گونه از 17 خانواده با دگردیسی تدریجی وجود دارد. حدود 24 گونه از 3 خانواده از این راسته در ایران دیده شده‌اند.

مشخصات ظاهری انواع سوسک

سوسک دارای بدنی مسطح و پهن با شاخک‌های بلند است. دارای 6 پا است که موهای ریزی روی آنها وجود دارد و پاهای عقبی بلند هستند. سوسک‌ها ممکن است نقش‌های بدنی مشخص و روشنی در پشت خود داشته باشند. دامنه اندازه جهانی و اندازه آنها در ایران بین 20 تا 45 میلی‌متر است. رنگ سوسک قهوه‌ای یا سیاه است.

سوسک‌ها دو جفت بال دارند که جفت جلویی به طور معمول محکم‌تر و چرمی‌شکل است و از جفت عقبی بال‌ها محافظت به عمل می‌آورند. همه سوسک‌ها قادر به پرواز نیستند. سوسری‌ها مثل قاب‌بالان روی بالشان قابی ندارند. سوسری معمولی (سوسک معمولی) (Common Cockroaches) در جهان بیشتر از 620 گونه دارد. سوسری معمولی در ایران شامل 5 گونه می‌شود.

سوسک آمریکایی و سوسک آلمانی

رفتار سوسک‌

زیستگاه اصلی سوسک‌ها نواحی حاره‌ای و نیمه‌حاره‌ای است، اما آنها به وسیله نقل و انتقال انسان‌ها به همه دنیا راه پیدا کرده‌اند. سوسک‌ها ممکن است ناقل برخی از بیماری باشند. بیشتر انواع سوسک شب‌فعال هستند. برخی گونه‌های سوسک در مواجهه با خطر مواد شیمیایی بدبویی از خود تولید می‌کنند. در صورتی که تعداد زیادی سوسک در یک محیط وجود داشته باشد، ممکن است موجب تغییر طعم مواد غذایی و بوی کلی آنجا شوند.

سوسک‌‌ها حشرات بسیار مقاومی هستند و می‌‌توانند تا چند هفته بدون سر به زندگی خود ادامه دهند. حتی گفته می‌شود که سوسک پانزده برابر انسان در برابر تشعشعات هسته‌ای قادر به مقاومت است. در میان گونه‌های این خانواده سوسک آمریکایی که برعکس نامش بومی آفریقا است، بزرگ‌ترین جثه را دارد.

رفتار تغذیه‌ای سوسک

سوسک‌ها همه‌چیزخوار هستند. جایی که دسترسی به مواد غذایی داشته باشند برای زندگی انتخاب می‌کنند. از پنیر، چای، چرم، مواد دارای نشاسته، شیرینی، چربی، انواع گوشت و مواد گیاهی تغذیه می‌کنند. ولی اگر چیزی برای خوردن پیدا نکنند چوب، چسب، خمیردندان و صابون را هم می‌خورند. همچنین مشاهده شده است که آنها از سوسک‌های مرده یا زخمی یا گونه‌های دیگر تغذیه می‌کنند.

چرخه زندگی سوسک

سوسک‌ها سه مرحله تخم، لارو (پوره یا نمف) و بلوغ را پشت سر می‌گذارند. همه سوسک‌ها زندگی خود را با تخم‌گذاری شروع می‌کنند. بعد از شکسته شدن تخم به لارو تبدیل می‌شوند. مدت زمان هر دوره بسته به نوع سوسک متفاوت است. سوسک ماده محل‌های گرم، مرطوب، تاریک و نزدیک به مواد غذایی را برای تخم‌گذاری انتخاب می‌کند:  

1. حدود 7 تا 10 روز بعد از جفت‌گیری سوسک ماده یک کپسول تولید می‌کند که حاوی تخم است.

2. سوسک ماده به طور معمول کپسول تخم را تا زمان پیدا کردن محل مناسب چسبیده به انتهای بدن خود نگه می‌دارد.  

3. هر کپسول تخم سوسک 12 تا 14 تخم را شامل می‌شود.

4. اندازه هر کپسول حدود 0.9 سانتی‌متر و به رنگ قهوه‌ای است. پوسته سختی دارد که از ترشحات غده‌های سوسک ماده درست می‌شود.

5. لاروها در عرض 6 تا 8 هفته از تخم بیرون می‌آیند و 6 تا 12 هفته طول می‌کشد تا بلوغ پیدا کنند.

6. لاروها سفید رنگ هستند و بعد از سفت شدن اسکلت بیرونی به رنگ قهوه‌ای درمی‌آیند.

7. آنها بعد ار تفریخ تغذیه می‌کنند و ممکن است تا بالغ شدن تا 14 بار پوست‌اندازی کنند.

8. سوسک‌های ماده به طور متوسط 150 بچه تولید می‌کنند.

9. سوسک‌ها می‌توانند تا دو سال عمر کنند.  

نشانه‌های وجود سوسک در محیط

از روی چند نشانه می‌توان به وجود سوسک در محیط پی برد:

• مهم‌ترین نشانه‌ای که باید آن را جدی بگیرید، دیدن سوسک‌ها در زمان روز است. سوسک‌ها شب‌فعال هستند و مشاهده آنها در طول روز نشان از تعداد زیادشان دارد.

• مدفوع سوسک شبیه پودر قهوه یا فلفل سیاه است که در مسیر رفت و آمد سوسک‌ها دیده می‌شود.

• دیدن کپسول تخم سوسک نشان‌دهنده وجود سوسک در محیط است.

• یک سوسک به تنهایی بویی ندارد، ولی وقتی جمعیت آنها زیاد شود بوی بدی از آنها به مشام می‌رسد.

• پیدا کردن جنازه سوسک نشان از وجود سوسک‌های زنده در محیط دارد.

عوارض سوسک

مهم‌ترین مشکلی که سوسک‌ها در محیط به وجود می‌آورند بر هم زدن آرامش است. واکنش افراد به وجود سوسک‌ها در محیط متفاوت است:

• سوسک‌ها ناقل عوامل بیماری‌زا مثل ویروس، باکتری و تخم انگل هستند. بدن همه به عوامل عفونی و انگلی که در سوسک وجود دارد حساس است و امکان ابتلا به بیماری‌ در اثر تماس با سوسک وجود دارد.

• به طور معمول تمایلی به نزدیک شدن به انسان و گاز گرفتنش ندارند. ولی گاهی ممکن است افراد ناتوان یا کودکان را گاز بگیرند که موجب زخم‌های سطحی و عفونی می‌شود.

• بزاق، مدفوع و قطعات بدن سوسک‌ها حساسیت‌زا است و ممکن است موجب بروز حساسیت، مشکلات پوستی یا ناراحتی‌های تنفسی مثل آسم شود.